Sklep

Nie chodzi o mówienie na temat leczenia, ani też o diagnozowanie wad i psychopatologii naszego zbiorowego życia. Chodzi o leczenie naszego mówienia, poszukiwanie języka, który nie będzie się dostawał w pole kompleksu kulturowego, a będzie w stanie wnieść jego działanie do świadomości.

– M. Kalinowska „Mecz na narodowym boisku. Zjawiska zbiorowe w naszej codzienności”, „Raven” 1/2019

 

Bieżącą sytuację zarówno w Polsce, jak i na świecie charakteryzują momenty, które można by opisać jako zacieranie się granic pomiędzy indywidualnym a zbiorowym, lub ich wzajemną przenikalność. Różnice w poglądach politycznych wkraczają w przyjacielskie relacje, dominują dyskusje na stronach portali społecznościowych, stają się przyczyną konfliktów w codziennych spotkaniach. Rodzące się z nich konflikty rozpalają dyskusję zarówno na pierwszych stronach gazet, jak i przy stołach rodzinnych. Ich przebieg i silne emocje, które się w nich pojawiają najczęściej uniemożliwiają nam na zadanie sobie pytania: „Co się ze mną dzieje? Co się dzieje z nami?” Polaryzujące się opinie sprawiają, że niemożliwe staje się stworzenie przestrzeni pomieszczającej konflikt, stwarzającej warunki do zastanowienia się nad jego źródłem, czy możliwym rozwiązaniem. Znana z indywidualnej pozycji osoba czy sytuacja staje się nagle „kimś/czymś zupełnie innym”, niezrozumiałym, zaskakującym, obcym, a konflikt wydaje się być nierozwiązywalny, rozpadając się na wykluczające się wzajemnie różnice światopoglądowe, oceny i wzajemne ataki.

W trakcie wykładu zobaczymy, że tego rodzaju sytuację możemy rozumieć jako efekt działania kompleksu kulturowego – czyli fragmentu naszej psychiki, który uformowany został przez doświadczenia i tożsamość kulturowej grupy do której należymy. Małgorzata Kalinowska opowie o swoich badaniach nad polskim kompleksem kulturowym Cierpiącego Bohatera i o tym, jak podobne wzorce znalazła w innych kulturowych sytuacjach związanych z doświadczeniem traumy historycznej.

Wykład jest wprowadzeniem w cykl „Polskie kompleksy kulturowe”, na którym zastanawiać się będziemy nad różnymi wymiarami polskiego kulturowego życia i naszego indywidualnego doświadczenia, czerpiąc wiedzę z historii, psychologii, filmu i literatury.