Małgorzata Kalinowska – Kobiece misteria dionizyjskie. „Raven” 2/2019
Niektórzy z naszych czytelników znają już opowieść Małgorzaty Kalinowskiej o kobiecych misteriach dionizyjskich z II Seminarium Jungowskiego „Mity i sny świata”, które odbyło się w czerwcu tego roku w Katowicach. W drugim numerze „Raven” publikujemy obiecane rozwinięcie tej fascynującej tematyki. W oparciu o prace analityczki jungowskiej Lindy Fierz-David, Małgorzata Kalinowska pokazuje, jak symbolika orfickiego kultu uwieczniona na freskach Willi Tajemnic w Pompejach może rzucić światło na rozwój zarówno kobiet tamtego czasu, jak i współczesnych.
Linda Fierz-David to autorka, która została nieomal przeoczona w jungowskim świecie, choć jej książka oparta na cyklu wykładów analizujących kobiecy rozwój na podstawie serii fresków w Willi Tajemnic w Pompejach, Women’s Dionisian Initiation. The Villa of Mysteries in Pompeii, daje unikalny wgląd w kobiecą psychikę. Analiza inicjacyjnego orfickiego rytuału, przez który przechodziły kobiety czasów rzymskich, pokazuje według niej archetypową dynamikę doświadczaną również przez współczesne kobiety. Co ciekawe, opis Fierz-David wyprzedza definicje kobiecego rozwoju jej czasów.
Teoria jungowska jest znana z wprowadzenia koncepcji archetypowej obupłciowości psychiki – wewnętrznego męskiego wymiaru kobiety (animusa) i kobiecego wymiaru męskiej psychiki (animy). Rzadko jednak poświęca się uwagę temu, w jakim stopniu wymiary te, szczególnie w pracach C. G. Junga i współczesnych mu jungistów, były zabarwione kulturowymi interpretacjami kobiecych i męskich ról. To, co określamy jako archetypowe, w definicjach animy i animusa często jest jedynie aktualnym kulturowym wyrazem archetypu. Choć wprowadzenie przez Junga pojęć opisujących obupłciowość psychiki było rewolucyjne dla jego czasów, sam opis często był mocno kulturowo nacechowany, a kobiecy rozwój opisywany nawet przez same kobiety z perspektywy męskiej psychologii i ówczesnego społeczeństwa.
Pełna krytyczna analiza definicji kobiecego i męskiego wymiaru w pracach Junga i innych autorów wymaga odrębnego opracowania, i z pewnością się go doczeka na łamach naszego czasopisma, tu zaznaczę jedynie, że unikalne dla pracy Lindy Fierz-David było ujęcie autonomii kobiecego rozwoju, poszukiwanie jego własnego rytmu. Współczesne jej autorki, takie jak Emma Jung, Toni Wolff czy Marie-Louise von Franz, rozpatrywały często kobiecą psychikę głównie w relacji do kulturowo zdefiniowanych ról społecznych – żony i matki, krytycznie analizując nadmierne rozwinięcie funkcji męskiej w kobiecie. Tymczasem Fierz-David zaznaczała, że kobieta potrzebuje mężczyzny, ale jeżeli wciąż widzi w nim źródło swego skarbu, nie jest gotowa do indywiduacji (Anthony, 2018). Opisany przez nią rozwój odwołuje się do sytuacji kobiety, która zrealizowawszy role właściwe dla swego kulturowego czasu, wyrusza w transformacyjną podróż. Podejmując rytualne wyzwanie, nawiązuje kontakt z głębokim wymiarem psychiczności obejmującym zarówno sferę świętości, jak i instynktu, męskości i kobiecości, świadomego i nieświadomego. Stawia czoła własnemu ja, które pragnie zawłaszczyć ten proces jako swoje osiągnięcie, i wychodzi z tych zmagań przemieniona, inicjowana w dojrzałą kobiecość.
Kalinowska M. (2019). Kobiece misteria dionizyjskie. „Raven. Psychologia głębi i kultura”, nr 2/2019, (02), s. 63-73.
Małgorzata Kalinowska jest analityczką jungowską, tłumaczką i autorką tekstów z zakresu traumy kulturowej i treningu psychoanalitycznego. Interesuje się punktami spotkań między psychologią, socjologią i literaturą, pozwalającymi na zrozumienie długoterminowych reakcji na traumatyczne doświadczenia na poziomie narodów i kultur. Zajmuje się również reakcją psychiki na doświadczenia traumatyczne według współczesnego psychoanalitycznego rozumienia.
