Tomasz J. Jasiński – Symbol i funkcja symboliczna psychiki. „Raven” Nr 2/2019
W drugim numerze „Raven” Czytelnik znajdzie tradycyjnie artykuł wprowadzający w psychologię Carla Gustava Junga. Tym razem psychoanalityk jungowski Tomasz J. Jasiński opowiada nam o rozumieniu symbolu w psychologii analitycznej. Jest to jednocześnie wprowadzenie do innych tekstów tego numeru, bo jest on w sporej części poświęcony symbolice przejawiającej się w różnych wymiarach zarówno codziennego jak i uniwersalnego życia. Posługując się różnymi fragmentami Dzieł Zebranych Junga, Tomasz Jasiński pokazuje na czym polega specyficzne jungowskie rozumienie i doświadczenie symbolu:
W języku potocznym symbol często kojarzy się z czymś mniej istotnym, jak gdyby mniej prawdziwym od tego, co namacalne. Gdy mówimy, że coś ma „symboliczne znaczenie”, to trochę jakbyśmy akcentowali fakt, że nie istnieje naprawdę. Chcąc zrozumieć, w jakim sensie Jung używa pojęcia symbolu i co oznacza symboliczna funkcja psychiki, musimy podjąć wysiłek odwrócenia tej perspektywy, zmierzenia się z tym, o czym mówi otwierający ten tekst cytat. Również kariera pojęcia symbolu w wielu dyscyplinach naukowych czyni rzecz skomplikowaną. Z jednej strony mamy racjonalistyczne rozumienie tego, czym jest symbolika i symbolizacja w nauce: w antropologii, kulturoznawstwie, filozofii języka, semiotyce i innych szkołach psychologii. Z drugiej zaś – funkcjonującą w mowie potocznej skłonność do umniejszania rangi znaczenia symbolicznego. Pomiędzy jednym a drugim odnajdujemy Junga.
W psychologii analitycznej symbol ujmowany jest specyficznie. Jung definiuje go na swój sposób, w odróżnieniu od innych nauk, a także w odróżnieniu od innych szkół myślenia psychologicznego. To rozumienie symbolu wynika z podstawowego założenia jego psychologii: psychika istnieje naprawdę. Jest równie realna co dostępny zmysłowo świat zewnętrzny. (…)
Symboliczna funkcja psychiki wykracza jednak daleko poza prywatne doświadczenie i popularną dziś ideę samorozwoju. Jak widzimy we wcześniej cytowanych fragmentach tekstów, Jung pisze o moralnej odpowiedzialności związanej z rozwojem wewnętrznym. Ponadto podkreśla spontaniczną, autonomiczną aktywność psychiki obiektywnej, która pojawia się w polu świadomości w formie symboli mających znaczenie ponadindywidualne, często uniwersalne. Zdolność do przyjęcia perspektywy symbolicznej jest więc niezwykle ważna ze zbiorowego punktu widzenia. Jest rodzajem adekwatnej odpowiedzi na te zjawiska. (…)
Perspektywa symboliczna nie uwalnia nas od przeżywania konfliktów, nie jest panaceum pozwalającym na cudowne uniknięcie tego, co konieczne. A jednak oferowane przez nią dystans i postawa refleksyjna wydają się niezbędne. Jej znaczenie wzrasta wraz ze wzrostem zbiorowych niepokojów i zawirowań współczesności. Dzięki potencjałowi łączenia różnych punktów widzenia myślenie symboliczne jest szansą na oddzielenie tego, co nieuniknione, od tego, co można zmienić. W obliczu tego, co nieuniknione, może pomóc w zrozumieniu sensu zjawisk, które wydają się go być pozbawione. Rozwój świata osiągnął pewien kraniec jednostronności, w którym liczy się jedynie to, co realne. Wydaje się, że wymaga to od nas radykalnej rewizji tego, czego dotykamy, mówiąc, że coś ma dla nas „symboliczne znaczenie”
Jasiński T. (2019). Symbol i funkcja symboliczna psychiki. W: „Raven. Psychologia głębi i kultura”, nr 2/2019 (02), s. 17-24.
Tomasz J. Jasiński jest psychoanalitykiem jungowskim i członkiem zarządu Raven. Studiował filozofię, psychologię i psychotronikę na kilku różnych uniwersytetach w kraju i za granicą. W trakcie kilkunastoletniej praktyki psychoterapeutycznej pracował z osobami dotkniętymi różnymi formami cierpienia i w różnym wieku, począwszy od osób poniżej trzeciego roku życia, do osób osiemdziesięcioletnich.
Interesuje się naturą cierpienia i procesami leczenia, ujętymi z perspektywy psychologii głębi i duchowości, punktami zranienia i zniszczenia w życiu indywidualnym i zbiorowym oraz powstającymi z nich potraumatycznymi strukturami rzeczywistości. Jest autorem tekstów w temacie spotkań między różnymi obszarami doświadczenia oraz przekraczania granic mentalnych wynikających z ustępującego paradygmatu myślenia o świecie i człowieku.
